Cơ chế hình thành nám trên da

Bấy lâu nay bạn thường nghe, đọc thấy nguyên nhân hình thành nám là do sự tích tụ Melanin. Vậy sự tích tự và di chuyển cụ thể của melanin trong da như thế nào? Cơ chế hình thành nám từ những giai đoạn đầu? Từ việc biết được nám hình thành như thế nào, các nhà khoa học đưa ra các phương pháp ức chế ở từng giai đoạn khác nhau.

Các nguyên nhân hình thành nám

Nám da thường hình thành do nhiều nguyên nhân. Nhưng chủ yếu do 3 nguyên nhân chính sau: Tác động từ tia UV trong ánh sáng mặt trời, thay đổi của hormone, sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng.

Tia UV từ ánh sáng mặt trời

Khi chúng ta không bảo vệ làn da, để da trực tiếp tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thì các loại tia UVA, UVB có trong ánh nắng mặt trời sẽ xâm hại đến làn da. Chúng khiến cơ thể phải ngay lập tức kích hoạt chế độ sản sinh hắc sắc tố melanin để bảo vệ.

Sắc tố melanin tồn tại dưới đáy hạ bì, có chức năng bảo vệ da khỏi các tác động nguy hại của tia tử ngoại, tia cực tím. Nhưng đáng buồn, cơ thể chúng ta không biết lượng melanin sản sinh bao nhiêu là đủ, vì thế, sau mỗi lần kích hoạt sản sinh, đều xuất hiện một lượng melanin dư thừa, chúng tích tụ tại các tầng của tế bào như: thường bì, trung bì, hạ bì gây nám da, tàn nhang, sạm… với những biểu hiện là chấm nâu đậm, vàng đậm trên da mặt khiến các chị em mất tự tin.

Thay đổi của hormone

1. Nám da thai kỳ

Nám da khi mang thai là phổ biến, đặc biệt là vào mùa hè. Khi tiếp xúc nhiều hơn với ánh sáng ban ngày và nhiệt độ cao có thể kích thích tình trạng này.

Nguyên nhân chính là: “Hormone kích thích sản xuất melanocytes, các tế bào chịu trách nhiệm sản xuất sắc tố và ánh sáng tự nhiên kích thích chúng tạo ra sắc tố quá mức”. Nám da do thai kỳ còn liên quan đến sự thay đổi hormone xảy ra trong suốt thai kỳ. Vì vậy những vùng da tối màu là một dấu hiệu thường xuất hiện ở phụ nữ mang thai.

2. Nám da tiền mãn kinh

Đối với giai đoạn tiền mãn kinh, cơ thể chịu sự thay đổi nhiều do buồng trứng ngừng sản xuất estrogen. Trong khi, chính estrogen là thành phần kiểm soát các tế bào sản xuất hắc sắc tố melanin ở da.

Do đó, quá trình sản xuất melanin không được kiểm soát. Bị rối loạn dẫn đến sự xuất hiện các vết nám. Ngoài ra, cũng chính estrogen giúp da giữ nước, bảo vệ da, cung cấp các vitamin và kháng chất để chống chọi với các tác động bên ngoài vào. Khi estrogen bị suy giảm đồng nghĩa da cũng sẽ bị tổn thương.

3. Nám da do sử dụng thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai cấp tốc chứa hai loại hormone là progesterone và estrogen. Nó có tác dụng ngăn sự rụng trứng, làm thay đổi dịch nhày của cổ tử cung khiến tinh trùng khó đi vào tử cung. Đồng thời, thuốc cũng làm cho nội mạc tử cung mỏng đi, khiến trứng không thể làm tổ.

Các loại thuốc tránh thai có khả năng làm tăng lượng estrogen trong cơ thể đến vượt trội. Ưu trội estrogen sẽ dẫn đến nám da, các vấn đề về giấc ngủ, tăng cân, căng thẳng và trao đổi chất chậm hơn.

Sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng

Mỹ phẩm, đặc biệt là mỹ phẩm làm trắng được rất nhiều phụ nữ sử dụng vì đáp ứng nhanh chóng mong muốn có được làn da đẹp, trắng hồng. Nhiều chị em khi chọn mua mỹ phẩm đều không biết đến cơ chế làm trắng của kem dưỡng, sữa dưỡng. Họ gần như chỉ quan tâm đến công dụng làm trắng trong bao lâu, thường thì thời gian càng ngắn càng được chị em lựa chọn. Đây chính là sai lầm “dẫn đường” cho nám, sạm, tàn nhang.

Thực tế, mỹ phẩm làm trắng da chỉ tác động lên lớp thượng bì của da, có chứa chất tẩy làm bào mòn da. Nếu cứ lạm dụng, sử dụng trong thời gian dài sẽ khiến da mỏng và yếu, dễ bắt nắng, tăng lượng sắc tố melanin làm xuất hiện các đốm nám, sạm, tàn nhang. Nếu che chắn không kĩ, tia cực tím của mặt trời có thể khiến da lão hóa nhanh hơn.

4 giai đoạn chính hình thành nám trên da

Màu sắc da được tạo ra bởi sự kết hợp của bốn yếu tố: oxyhaemoglobin (đỏ), haemoglobin (xanh), carotenoids (vàng) và melanin (cam-đen).
Melanin được sản xuất từ các tế bào sắc tố melanocyte), sau đó chứa trong các melanosome. Giữa các chủng tộc, số lượng tế bào sắc tố giống nhau nhưng màu da khác nhau vì có sự khác nhau về số lượng và phân bố của các túi melanosome.
Trong việc tổng hợp melanin, tyrosinase (TYR) là men đóng vai trò quan trọng nhất. TYR nằm trong màng của melanosome, được hoạt hóa là nhờ vào phần histidine còn lại gắn với con đồng. Khi đó, sẽ xảy ra sự hydroxyl hóa L-tyrosine thành L-dihydroxyphenylalanine (L-DOPA) và oxy hóa 0-diphenol thành L-dopaquinone. Từ đây bắt đầu hai con đường hình thành hai loại melanin khác nhau: eumelanin (đen nâu) hay pheomelanin (đỏ vàng). Quá trình vận chuyển melanin còn chịu sự tác động của các yếu tố TRP-1, TRP-2 và MITF.

Bên cạnh đó, các túi melanosome này còn tạo một tấm chắn bảo vệ DNA không bị phá huỷ trước tia cực tím, vì vậy màu da của con người còn phụ thuộc vào các tác động ngoài như tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (khi đó sẽ gây tiết peptide dẫn xuất prooplomelanocortin (alpha-MSH, beta-MSH, ACTH) và tạo ra các gốc Oxy tự do gây kích hoạt con đường sản xuất melanin). Ngoài ra, các yếu tố tác động từ bên ngoài còn có hóa chó. mỹ phẩm và nội tiết…

Giai đoạn kích hoạt

Giai đoạn kích hoạt này được phát sinh do 3 nguyên nhân chính sau:

1. Bị kích hoạt do tác động của tia UV:

Các tác động từ tia UV trực tiếp làm kích hoạt gen p53. (Tumor protein p53, hay còn gọi là p53 là một protein quan trọng nằm trong điều hòa chu kỳ tế bào – gọi là gen áp chế khối u p53. Gen p53 nằm trong nhân của các tế bào trên khắp cơ thể, nơi nó gắn (liên kết) trực tiếp với DNA).

Hoặc tia UV nó kích thích tạo ra CPDs gây nên sự phá hủy DNA, việc này cũng khiến gen p53 bị kích hoạt.

Sự kích hoạt mã Gen p53 sẽ dẫn đến (A) :

– Thứ nhất : Kích thích sản xuất POMC (proopiomelaocortin) – đóng vai trò tiền chất, nó sẽ phân cắt thành MSH (melanocyte-Stimulating Hormone) – đóng vai trò là hormone --> thúc đẩy sự trưởng thành các tế bào sắc tố (melanocyte) còn non + kích thích chúng tổng hợp sắc tố (melanin) và phân bố đều sắc tố lên bề mặt da.
– Thứ hai : Kích thích sao mã, sao chép gen Tyrosinase – đóng vai trò là men trong các quá trình chuyển hóa tạo ra melanin.

2. Tình trạng viêm hoặc đang có tổn thương da

Sự viêm da hoặc tổn thương da gây ra sự phá hủy DNA của da --> kích hoạt gen p53 --> (A)

Giống như bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể bạn, làn da của bạn có thể tham gia vào các phản ứng miễn dịch. Viêm da thường khiến phát ban hình thành. Viêm là một đáp ứng bảo vệ cơ thể của hệ miễn dịch trước sự tấn công của một tác nhân bên ngoài (vi sinh vật, tác nhân hóa, lý) hoặc của tác nhân bên trong. Quá trình viêm thường kèm theo các triệu chứng sưng, nóng, đỏ và đau, do các mạch máu giãn nở, đưa nhiều máu đến nơi tổn thương. Các bạch cầu cũng theo mạch máu xâm nhập vào mô, tiết các chất prostaglandin, cytokine nhằm tiêu diệt hoặc trung hòa các tác nhân gây tổn thương

3. Do mất cân bằng hormone

Kích thích thùy giữa tuyến yên sinh ra MSH --> thúc đẩy sự trưởng thành các tế bào sắc tố (melanocyte) còn non + kích thích chúng tổng hợp sắc tố (melanin) và phân bố đều sắc tố lên bề mặt da.

Giai đoạn tổng hợp

Sau khi Tyrosinase được kích hoạt, giai đoạn tổng hợp melanin được thực hiện trong một cơ quan của tế bào sắc tố gọi là melanosome. Giai đoạn tổng hợp melanin bao gồm 3 phản ứng hóa học. Phản ứng đầu tiên là enzyme Tysorinase chuyển một acid amin là tysosine thành DOPA; phản ứng hóa học thứ hai là chuyển DOPA thành Dopaquinone; học thứ 3 là chuyển Dopaquinone thành một trong 2 dạng melanin tùy theo màu da của chủng tộc là: Pheo-melanin hay EU-melanin.

Giai đoạn di chuyển

Sau khi thực hiện xong việc tổng hợp melanin trong các túi melanosome, tế bào Melanocyte chuyển giao các “bưu kiện” melanosome đã “ đóng gói” melanin cho tế bào keratinocyte đưa lên lớp biểu bì của da và kết thúc cuộc hành trình.

Giai đoạn biểu hiện

Khi các đã di chuyển hoàn thành lên lớp biểu bì của da. Lúc đó chúng ta nhận thấy những mảng nâu sám hoặc đốm nâu xuất hiện trên khuôn mặt. Đây là giai đoạn biểu hiện của nám da. Ở giai đoạn này nhiều chị em thường sử dụng kem để xóa tan nám. Nhưng các chị em lưu ý, việc hình thành nám vẫn đang âm thầm diễn ra. Dù bạn tẩy đi lớp nám biểu hiện bên ngoài thì nguy cơ nám tái phát vẫn rất cao. Chính vì vậy ngay từ giai đoạn đầu bạn nên thăm khám và điều trị kết hợp theo chuẩn y khoa. Để có được kết quả lâu dài và dứt điểm nám.